Odzież robocza i ochronna stanowią podstawowy środek ochrony pracy we wszelkich branżach i gałęziach przemysłu. Odzież ochronna jest to odzież okrywająca lub zastępująca odzież osobistą, chroniąca przed określonymi zagrożeniami. Należy ją stosować przy konkretnych pracach, gdzie istnieje zagrożenie zranienia ciała lub przeniknięcia przez skórę szkodliwych substancji. Szczególne niebezpieczeństwo stanowią: wysoka lub niska temperatura, ogień, niebezpieczne substancje chemiczne, prąd elektryczny, wilgoć, słaba widoczność, zagrożenie mechaniczne, biologiczne itp. Poszczególne rodzaje odzieży są zaprojektowane jako ochrona przed zagrożeniami występującymi w określonych warunkach pracy. Należy zwrócić uwagę, że do momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej, większość ubrań zawodowych i pracowniczych była traktowana jako odzież robocza.

Typowymi przykładami są niektóre rodzaje ubrań, przeznaczone dla pracowników wykonujących prace, podczas których grozi mocne zabrudzenie nieszkodliwymi dla życia i zdrowia substancjami, przyspieszone niszczenie odzieży, jak również wówczas, gdy wymaga się specjalnej czystości wytwarzanego wyrobu. Taka odzież zaliczana była do odzieży roboczej, nie podlegającej obowiązkowej certyfikacji. Po 1 maja 2004 r. odzież ta podlega Dyrektywie 89/686/EWG i musi spełniać jej wymagania, jednocześnie stając się odzieżą ochronną, najczęściej przyporządkowaną do kategorii I ochrony, a spełnianie wymogów Dyrektywy potwierdza sam producent czy importer danej odzieży. Zgodnie z Dyrektywą 89/686/EWG - podobnie jak inne środki ochrony indywidualnej - odzież ochronną podzielono na trzy kategorie ochrony, w zależności od stopnia zagrożenia, przed którymi odzież ma chronić pracownika. Należy jednak pamiętać, że kategoria, do jakiej należy dany wyrób, nie może mieć wpływu na stopień ochrony, lecz jedynie na procedury oceny zgodności z ww. Dyrektywą.

Odzież ochronna dla pracowników narażonych na działanie czynników gorących

Odzież ochronna niepalna/trudnopalna wg PN-EN 531 przeznaczona jest dla pracowników narażonych na działanie wysokiej temperatury (z wyłączeniem strażaków i spawaczy) w krótkim czasie. Czynnikami gorącymi mogą być: płomień, ciepło konwekcyjne, promieniowanie cieplne, rozpryski stopionego metalu, gorące przedmioty, iskry itp. Czas palenia odzieży niepalnej powinien być mniejszy niż 2 sekundy. Ubranie takie musi być odpowiednio oznakowane i posiadać klasę ochrony oraz instrukcję użytkowania.

Odzież ochronna dla spawaczy i osób wykonujących zawody pokrewne

Odzież stosowana podczas prac spawalniczych oraz w warunkach, gdzie nie można uniknąć odprysków, ma chronić przed kroplami stopionego metalu, krótkotrwałym działaniem płomienia oraz promieniowaniem ultrafioletowym. Można ją użytkować w sposób ciągły przez 8 godzin. Ubrania wykonane są zwykle z tkanin impregnowanych przeciwpalnie, o odpowiednich właściwościach dielektrycznych oraz odporności na działanie drobnych rozprysków płynnego metalu. Często stosowane przez spawaczy są również specjalne skórzane fartuchy i ochrony poszczególnych części ciała, tułowia, szyi, nóg i ramion. Ubrania dla spawaczy nie powinny mieć kieszeni, a jeśli już je mają, muszą to być kieszenie wewnętrzne lub kryte klapką, całkowicie zakrywającą wlot kieszeni. Konieczne jest odpowiednie oznakowanie oraz instrukcja użytkowania odzieży ochronnej dla spawaczy. Użytkowanie odzieży ochronnej dla spawaczy wymaga szczególnej dbałości o
właściwe jej stosowanie. Odzież może wykazywać mniejsze właściwości ochronne, gdy jest zanieczyszczona substancjami palnymi, zmoczona lub zawilgocona.

Odzież chemoochronna

Odzież chemoochronna ma za zadanie zapewnić ochronę skóry pracownika przed kontaktem ze szkodliwymi substancjami chemicznymi: kwasami, zasadami, ługami, olejami, lakierami itp. Są to często zagrożenia bardzo poważne, mogące spowodować trwałe uszkodzenie ciała lub nawet śmierć. Zapewnia ona ochronę przed chemikaliami w różnych formach: gazów, cieczy, oparów i pyłów. Przy doborze odzieży chemoochronnej należy wziąć pod uwagę rodzaj szkodliwego czynnika chemicznego, jego stężenie oraz intensywność działania. Do dyspozycji mamy odzież ochronną długotrwałego użytku oraz odzież jednorazową. Odzież do użytku krótkotrwałego (jednorazowego) produkowana jest z włóknin i folii, natomiast ubrania do użytku długotrwałego z tkanin powlekanych i impregnowanych. Należy jednak pamiętać, że ubrania te tracą swoje właściwości ochronne po określonej liczbie prań. Przy podziale odzieży ochronnej bierze się pod uwagę stan skupienia szkodliwego czynnika oraz intensywność jego działania na odzież.

Normy europejskie przyjęły następujący podział:

• typ 1 i 2 - Odzież gazoszczelna chroniąca przed działaniem substancji chemicznych w postaci gazów, par, cieczy i drobnych cząstek stałych (PN-EN 943-1 i PN-EN 943-2),
• typ 3 – Odzież chroniąca przed działaniem strumienia cieczy (PN-EN 463),
• typ 4 – Odzież chroniąca przed działaniem rozpylonej cieczy (PN-EN 468),
• typ 5 – Odzież chroniąca przed pyłami, w tym także dla piaskarzy (PN-EN 13982-1),
• typ 6 – Odzież chroniąca przed opryskaniem cieczą (PN-EN 13034).

Odzież chemoochronną zwyczajowo dzieli się również ze względu na rodzaj substancji chemicznej, przed którą ma chronić. Wyróżnia się więc odzież chroniącą przed:

• kwasami i zasadami nieorganicznymi (kwasem solnym, siarkowym i azotowym, zasadą sodową i potasową),
• kwasami organicznymi (octowym, mlekowym, mrówkowym),
• olejami (zwierzęcymi i roślinnymi, mineralnymi),
• środkami ochrony roślin,
• farbami i lakierami, rozpuszczalnikami organicznymi (benzen,aceton, toluen).

Odzież chroniaca przed czynnikami atmosferycznymi i wodą

Odzież chroniąca przed czynnikami atmosferycznymi jest najczęściej odzieżą rzeciwdeszczową, przeznaczoną dla pracowników pracujących w przestrzeni otwartej (pracownicy budownictwa, służby porządkowe i komunalne, pracujący przy naprawach dróg i torowisk, rolnicy, rybacy itd.). Ubrania te podzielono na kilka klas, w zależności od ich nieprzemakalności i stopnia wentylacji. Klasa I - najniższa - przeznaczona jest dla pracowników nie narażonych na intensywne opady i przebywających niedługo na otwartej przestrzeni. Do prac, podczas których pracownik narażony jest na przemoknięcie, przeznaczona jest odzież klasy II, chroniąca przed wodą, jak również przed parą wodną, uniemożliwiającą skórze „oddychanie", a tym samym znacznie zmniejszającą komfort użytkowania odzieży. Ostatnio pojawiły się wodoszczelne tkaniny paroprzepuszczalne, dzięki którym ubrania uzyskały lepszą wentylację. Odzież wodoochronna klasy III charakteryzuje się najlepszą nieprzemakalnością i wentylacją, a co za tym idzie - posiada wyższe walory użytkowe. Materiały stosowane do produkcji odzieży wodoochronnej są specjalnie impregnowane, powlekane PCW, kauczukiem bądź poliuretanem. Stosuje się też specjalne paroprzepuszczalne laminaty i włókna, umożliwiające „oddychanie" ubrania.

Odzież ostrzegawcza

Odzież ostrzegawcza jest przeznaczona do stosowania w warunkach, w których konieczne jest wizualne sygnalizowanie obecności osoby (zagrożenie związane z potrąceniem, zgnieceniem bądź uderzeniem przez poruszające się maszyny, kierowane przez człowieka samochody, wózki widłowe, dźwigi, suwnice i in.). Z uwagi na fakt, że maszyny charakteryzują się dużą masą i energią, nie jest możliwe stosowanie skutecznych sposobów, chroniących bezpośrednio przed urazem. Odzież ostrzegawcza ma za zadanie zapobiegać wypadkom poprzez swoją widoczność. Służą do tego przede wszystkim odpowiednie materiały odblaskowe, opasujące poziomo tors, rękawy i nogawki pracownika. Pasy odblaskowe naszywane są na tło o barwie fluorescencyjnej: żółtej, pomarańczowej lub czerwonej. Odzież ostrzegawcza dzieli się na 3 klasy ze względu na minimalną powierzchnię materiałów odblaskowych umieszczonych na odzieży. Należy jednak mieć na uwadze, że ubrania te, pod wpływem prania i światła, tracą po pewnym czasie swoje właściwości ochronne. Zabrudzone - nie zapewniają odpowiedniej widoczności. Dlatego użytkownicy muszą przestrzegać instrukcji użytkowania i warunków konserwacji dołączonych do odzieży.

Odzież ochronna antyelektrostatyczna

Odzież ochronna chroniąca przed wyładowaniami elektrostatycznymi różni się w zależności od materiału, z którego jest wykonana oraz powiązanej z tym rezystywności powierzchniowej. Odzież może być wykonana z materiałów jednorodnych lub niejednorodnych. Materiały te charakteryzują się tym, że właściwości elektryczne ich składników (nitek, warstw) nie różnią się od siebie w sposób zasadniczy lub zawierają mieszaninę przewodzących włókien. Tkaniny niejednorodne charakteryzują już inne właściwości. Zawierają one niewielkie ilości włókien przewodzących, które są rozmieszczone równomiernie lub są powleczone lub laminowane. Właściwości obu składników różnią się od siebie. Materiały niejednorodne ze specjalnymi włóknami przewodzącymi ładunki elektryczne muszą charakteryzować się taką samą rezystywnością powierzchniową jak materiały jednorodne. Nitki przewodzące tworzą na tkaninie siatkę, a odstępy między włóknami nie powinny być większe niż 1 cm. Odzież ochronna antyelektrostatyczna może występować w wersji jedno- lub dwuczęściowej. Powinna ona jednak zawsze okrywać tułów, ramiona i nogi. Ważne jest, aby była tak zaprojektowana, żeby umożliwiała odprowadzanie ładunku poprzez część ubrania oraz zapewniała bezpośredni kontakt ze skórą przewodzącego komponentu w materiale odzieży, np. na szyi i nadgarstkach. Mogą to być również zakończenia ubrania, np. na rękawach, nogawkach spodni czy kołnierzu. Warto pamiętać, że szerokość odsłoniętych powierzchni elementów wykończeniowych (np. zamków) powinna być mniejsza niż 1 cm. Jeśli przewodzący element ubrania nie może kontaktować się ze skórą, to wówczas powinien zostać bezpośrednio uziemiony.