Analiza rynku spawalniczego w Polsce pod względem sprzedaży urządzeń oraz materiałów spawalniczych

Wysokie wymagania nowoczesnego wytwarzania wyrobów i konstrukcji spawanych wymuszają coraz większą wydajność oraz wyższą jakość złączy spawanych. Aby temu sprostać, opracowywane są coraz nowsze i udoskonalane są uznane wcześniej rozwiązania dotyczące metod spawania. Proces ten prowadzi do ciągłego rozwoju urządzeń i dodatkowych materiałów spawalniczych, umożliwiających uzyskiwanie wysokiej jakości i powtarzalności produkcji, możliwość spawania materiałów nowych oraz do tej pory uważanych za niespawalne, a także mogących istotnie wpływać na obniżenie kosztów wytwarzania.

Prace podjęte w Zakładzie Inżynierii Spajania Politechniki Warszawskiej miały na celu dotarcie do wiarygodnych danych związanych ze sprzedażą materiałów i urządzeń spawalniczych. Miało to na celu uzyskanie informacji o udziale w rynku nowoczesnych inwertorowych spawalniczych źródeł zasilania łuku [2,3].

W odróżnieniu od krajów wysoko uprzemysłowionych, w których urządzenia spawalnicze objęte są statystyką krajową i dostęp do wiarygodnych informacji dotyczących rynku tych urządzeń nie nastręcza większych trudności, w Polsce brak jest danych statystycznych obejmujących wielkość produkcji i strukturę sprzedaży krajowych urządzeń i materiałów spawalniczych. Oznacza to, że analiza rynku krajowego jest znacznie utrudniona. Dlatego cytowane w krajowej literaturze dane dotyczące tego zagadnienia mogą być niepełne. Informacje dotyczące urządzeń i materiałów spawalniczych zwykle czerpane są z analiz importu i eksportu objętych statystyką handlu zagranicznego oraz z kontaktów bezpośrednich z producentami krajowymi.
Badania panelowe objęły największą grupę hurtowni spawalniczych w Polsce - Rywal RHC, TPS Technika Spawalnicza Sp. z o.o., Technogaz Sp. z o.o. i Technik Sp. z o.o.  w latach od 1999 do 2008. Wg szacunków badana grupa hurtowni posiada ok. 30% udziału w polskim rynku spawalniczym. Biorąc pod uwagę, że oddziały ww. firm są rozlokowane równomiernie w całym kraju, można z dużym prawdopodobieństwem założyć, że uzyskane  dane odzwierciedlają stan rynku urządzeń spawalniczych w Polsce.

Stan sprzedaży urządzeń spawalniczych

Dane dotyczące sprzedaży urządzeń spawalniczych przedstawiono na rys 1. Dotyczą one ilościowej sprzedaży urządzeń w poszczególnych latach. Urządzenia spawalnicze podzielono na trzy grupy ze względu na metodę spawania: MIG oraz MAG półautomaty i automaty, urządzenia TIG i urządzenia do metody MMA. Z badań wynika, że w latach 1999-2007 nastąpił stały wzrost sprzedaży wszystkich urządzeń spawalniczych. Natomiast w roku 2008 odnotowano spadek sprzedaży urządzeń, głównie w II-giej połowie roku, co można wiązać z początkiem spowolnienia gospodarczego w tym czasie. Na przestrzeni dziewięciu lat tj. od roku 1999 do roku 2008 liczba sprzedanych urządzeń spawalniczych wzrosła o ok. 80%.

Rys.1. Procentowa ilość urządzeń spawalniczych sprzedanych w latach 1999-2008

   Największy wzrost sprzedaży odnotowano dla urządzeń do metody TIG, których w roku 1999 sprzedano kilkaset szt., natomiast kilka lat później, czyli w 2007 roku ich liczba wzrosła trzykrotnie (rys. 2). W przypadku urządzeń przeznaczonych do spawania metodami MIG oraz MAG występował systematyczny wzrost ich sprzedaży o kilkaset sztuk rocznie od roku 1999 aż do roku 2002. Przyrost ten został zahamowany już w roku 2003 i utrzymywał się na stałym poziomie aż do roku 2008. Zwarzywszy, że sprzedaż urządzeń do metod TIG oraz MMA systematycznie rośnie, udział procentowy urządzeń do metod MIG i MAG w rynku spadł z 58 % w roku 2002 aż do 43 % w roku 2008. Sprzedaż urządzeń MIG/MAG nie wzrasta z roku na rok w takim tempie jak to ma miejsce w przypadku źródeł TIG czy MMA, jednak stanowią one ciągle grupę urządzeń często kupowanych zarówno przez duże firmy jak i małe przedsiębiorstwa. Niewątpliwie jest to związane z zaletami zastosowania półautomatów i automatów spawalniczych. Należą do nich:

• duża prędkość i wydajność spawania,
• stosunkowo wysoka stabilność parametrów spawania.

    Sprzedaż urządzeń do metody MMA od 1999 do 2002 roku była na stałym poziomie.  W roku 2003 rozpoczął się systematyczny wzrost sprzedaży tych urządzeń do wartości grubo powyżej tysiąca szt. w roku 2008. Wzrost sprzedaży urządzeń do MMA można upatrywać w zainteresowaniu klientów urządzeniami nowoczesnymi inwertorowymi, które są bardzo lekkie małe i poręczne, a cena tych urządzeń z roku na rok maleje. Na podstawie przedstawionych informacji można zaryzykować stwierdzenie, iż w Polsce, w roku 2003 miał miejsce wyraźny wzrost sprzedaży urządzeń spawalniczych i trwał on do II-giej połowy 2008 roku, co jest odzwierciedleniem ogólnego ożywienia gospodarki polskiej w roku 2003. Druga połowa roku 2008 i cały 2009 był to czas ogólnoświatowego spowolnienia gospodarczego, które miało wyraźne odzwierciedlenie na rynku urządzeń i materiałów spawalniczych. Na rys. 2 przedstawiono zmiany w strukturze sprzedaży wybranych urządzeń spawalniczych w latach 1999-2008. Dla zobrazowania tendencji zmian przyjęto dane z roku 1999 jako 100%.

Rys.2. Zmiany w wielkości sprzedaży urządzeń spawalniczych w latach 1999-2008

   Udział urządzeń do spawania metodą TIG w całości sprzedanych urządzeń w latach 1999-2008 systematycznie wzrastał od ok. 10 % w 1999 roku do 20% w roku 2008 (rys. 1.). Przewiduje się, że urządzenia te będą cieszyć się z roku na rok coraz większym zainteresowaniem użytkowników. Może to być spowodowane wzrostem wymagań jakościowych oraz wzrostem udziału w konstrukcjach i wyrobach spawanych materiałów nieżelaznych, stali stopowych i wysokostopowych. Zmiany te odbierane są jako wzrost poziomu technicznego krajowego spawalnictwa. Przedstawione tu wyniki badań własnych obejmujących wybraną grupę hurtowni spawalniczych są zgodne z danymi GUS (tabl.1.). Stan i struktura urządzeń spawalniczych stosowanych w firmach krajowych jest jednym z czynników charakteryzujących potencjał i stopień zaawansowania technicznego polskiego spawalnictwa. Jeśli potencjał ten mierzyć liczbą urządzeń zainstalowanych w przemyśle, to można zauważyć, że na przestrzeni lat 1997-2001 systematycznie się on obniżał. Prawdopodobnie było to wynikiem spadku produkcji konstrukcji spawanych w wyniku recesji gospodarczej, ale również jakościowego przewartościowania struktury stosowanych urządzeń. Przewartościowanie to polegało na wzroście udziału automatów i półautomatów w ogólnej liczbie stosowanych urządzeń. Tabela 1. pokazuje ilościowo urządzenia zainstalowane wyłącznie w przemyśle w wydziałach bezpośrednio produkcyjnych z pominięciem sfery drobnych usług czy też małych przedsiębiorstw produkcyjnych [2].

Tabela 1. Urządzenia spawalnicze zainstalowane w przemyśle w wydziałach bezpośrednio produkcyjnych (tyś. szt.) wg GUS [7]

Rys.3. Zmiany w wielkości sprzedaży urządzeń spawalniczych podzielonych na grupy w latach 1999-2008

Na rys. 3 przedstawiono procentowe zmiany w sprzedaży wszystkich urządzeń spawalniczych w latach 1999-2008, z podziałem na źródła iwertorowe oraz pozostałe (prostowniki oraz transformatory). Jak widać w okresie objętym analizą nastąpił prawie trzykrotny wzrost sprzedaży inwertorów przy wyraźnym spadku sprzedaży pozostałych rodzajów źródeł. W roku 2008 sprzedaż źródeł z wewnętrzną przemianą częstotliwości osiągnęła 61 %, źródła starsze konstrukcyjnie na dzień dzisiejszy są w mniejszości. Wzrost zainteresowania źródłami inwertorowymi można tłumaczyć ich kilkakrotnie mniejszą masą niż prostowników diodowych i tyrystorowych oraz zwiększonymi możliwościami sterowania i regulacji, co umożliwiło zastosowanie takich funkcji jak np. Arc Force, Hot Start i Anti Stic znacznie ułatwiających poprawne prowadzenie procesu spawania. Inwertory charakteryzują się też niższym poborem mocy z sieci zasilających, wynikającym z wysokiej wartości współczynnika mocy cos, zbliżonej do 1, świadczącym o ich wysokiej sprawności energetycznej.

Stan sprzedaży materiałów dodatkowych do spawania

    Sprzedaż materiałów dodatkowych do spawania, tj. drutów pełnych, drutów proszkowych i elektrod otulonych, zarówno z punktu widzenia jej wielkości jak i struktury, nie jest do końca zgodna ze strukturą sprzedaży urządzeń spawalniczych. Patrząc choćby na rok 2008, gdzie sprzedaż materiałów spawalniczych miała tendencję wzrostową, sprzedaż urządzeń spawalniczych w stosunku do sprzedaży z roku 2007 była niższa około 10%. Co świadczy o wyraźnie zmniejszonym zainteresowaniu nowymi inwestycjami i początku recesji w segmencie stalowym. Patrząc z innej strony, sprzedaż urządzeń (rys.1.) do spawania metodą MMA (udział w rynku w roku 2008 - 37 %) nie ma swojego odzwierciedlenia w większej ilości sprzedanych elektrod otulonych, które w roku 2008 stanowiły ok. 9 % sprzedaży w ujęciu masowym wszystkich materiałów spawalniczych (rys. 4). Odnotowywany wzrost sprzedaży w ostatnich latach źródeł do MMA w stosunku do zmniejszającej się ilości sprzedaży elektrod otulonych można wiązać z tym, że większość urządzeń transformatorowych oraz inwertorowych kupowana jest przez małe firmy tzn. rzemieślników oraz przez hobbystów, którzy spawają przysłowiowe konstrukcje niedozorowe. Natomiast z roku na rok wzrasta sprzedaż drutów spawalniczych i to zarówno drutów pełnych jak i proszkowych. Większość konstrukcji przemysłowych spawana jest metodami MIG i MAG, o stosunkowo wysokiej wydajności. Nie jest zaskoczeniem, że druty pełne mają aktualnie największy udział w sprzedaży materiałów spawalniczych. Z roku na rok zauważalny był duży wzrost sprzedaży tej grupy materiałów. Wzrost ten prawdopodobnie zostanie w przyszłości utrzymany. Należy też zauważyć, że stosowanie półautomatów spawalniczych pozwala na stosunkowo łatwą mechanizację lub automatyzację procesów spawalniczych. Z analizy rynku wynika, że ok. 11-14% sprzedaży drutów spawalniczych przypada na druty proszkowe, pozostałe to druty pełne do metod MIG i MAG oraz TIG. Na dobre wyniki sprzedaży drutów pełnych może mieć wpływ rosnące zainteresowanie źródłami do metody TIG. Tendencję wzrostu stopnia zmechanizowania i zautomatyzowania procesów spawalniczych obserwuje się również w krajach wysoko uprzemysłowionych.

Rys.4.Ilościowa procentowa sprzedaż materiałów dodatkowych do spawania w latach 1999-2007 r.

Struktura sprzedaży elektrod otulonych wygląda następująco, najwięcej bo aż 90% sprzedaży wszystkich elektrod stanowią elektrody do spawania stali węglowych. Około 6% stanowią elektrody do spawania stali wysokostopowych, a jedynie 4% pozostałe gatunki elektrod.

Podsumowanie

Podsumowując wyniki badań tendencji w sprzedaży urządzeń i materiałów spawalniczych, można stwierdzić, że w okresie objętym analizą:

• nastąpił 80 % wzrost sprzedaży wszystkich źródeł spawalniczych,
• nastąpił 3 krotny wzrost sprzedaży urządzeń do metody TIG,
• sprzedaż urządzeń do spawania metodą MIG oraz MAG w ostatnich latach ustabilizowała się na stałym poziomie co do ilości sztuk i jest liczbowo największa w porównaniu do sprzedaży urządzeń przeznaczonych do innych metod spawania łukowego,
• nastąpił istotny i systematyczny wzrost sprzedaży zasilaczy inwertorowych, przeznaczonych do spawania metodami TIG i MMA, natomiast w przypadku urządzeń MIG/MAG wzrost ten nie jest tak znaczący, ale wykazuje stałą tendencję w ostatnich pięciu latach,
• systematycznie wzrasta ilość sprzedawanych drutów pełnych i proszkowych, natomiast maleje sprzedaż elektrod otulonych,
• sprzedaż drutów proszkowych stanowi 11-14% całości sprzedawanych drutów spawalniczych.

Z analizy struktury sprzedaży materiałów spawalniczych wynika, że ograniczeniu w przemyśle ulegają ręczne procesy spawania, wzrasta natomiast zakres stosowania procesów zmechanizowanych, zautomatyzowanych i zrobotyzowanych. Jest to konsekwencją opisanych zmian wzrostu wydajności spawania (stapiania), powtarzalności i jakości prac spawalniczych, co można traktować jako wskaźnik wzrostu poziomu technicznego krajowego spawalnictwa, który zgodnie z obecnymi prognozami powinien systematycznie wzrastać.

Autorzy artykułu pragną podziękować firmie Rywal RHC za nieocenioną pomoc w zakresie udostępnienia wiarygodnych informacji dotyczących rynku spawalniczego w Polsce.

Bibliografia:

1. „Katalog Rywal-RHC", wydanie trzecie, Toruń 2008 r.
2. Węglowski M., Chmielewski T.: „Analiza oraz tendencje rozwojowe rynku spawalniczego w Polsce", Spajanie nr. 3/2005.
3. Węglowski M.: „Badania właściwości spawalniczych źródeł energii elektrycznej z wewnętrzną przemianą częstotliwości", Rozprawa doktorska, Warszawa 2008 r.
4. Kajzerek A. „10 lat RYWAL-izacji w spawalnictwie" Biuletyn Instytutu Spawalnictwa nr 4/2002.
5. Ulrich Dilthey „Stan i perspektywy rozwoju spawalnictwa w świecie - współpraca Niemiec z Polską" VII Nadzwyczajne Seminarium Spawalnicze, Warszawa, 29 marca 2001.
6. Detlef von Hofe „Stan i kierunki rozwoju spawalnictwa w Niemczech" Biuletyn Instytutu Spawalnictwa nr 5/2003.
7. Rocznik statystyczny z lat 1998 - 2008.